Maciej Brencz Trolle – wielkie istoty z nordyckich legend – zdają się zamieszkiwać przede wszystkim Norwegię. Farerski folklor wypełniają raczej podania o huldufólk. Trolle znalazły jednak swoje miejsce także na Wyspach Owczych.
A konkretniej na kartach słownika. Te mityczne istoty rozsiadły się w farerskim wokabularzu po licznych, nierzadko zaskakujących słowach. Łączy je wspólny człon – trøll.
Głowa i Palec
Rykoszetem trolle wylądowały także na farerskich mapach1. W przypadku niektórych toponimów niemal dosłownie – niewielka wysepka Trøllhøvdi ma być bowiem Głową Trolla. Utrwalonym na mapie śladem po nieudanej próbie przeciągnięcia wyspy Nólsoy w pobliże Sandoy. Olbrzym ciągnąć miał bowiem linę tak mocno, aż w pewnym momencie… jego głowa wystrzeliła w powietrze i spadła u brzegu Piaszczystej Wyspy2.
Obok głowy trolla znajdziemy również jego dolinę, domek, wąwóz, parów, przylądek, zatokę, dziurę, półkę skalną i kamień. A także imponujący palec.
Bałagan
Schludnie podpisane i zabezpieczone kontenery na odpadki. Równo ułożony, acz noszący lekkie ślady używania, sprzęt AGD. Zgodnie z przepisami zaparkowane auta.
Oto widok, który pewien turysta zastał w roku 2017, wdrapując się w górę pochylni przystani w osadzie Kirkja. Zdaje mi się, że w myślach rzucił on nawet „ale gemela, tej„.
Farer taki pocztówkowy obrazek skwitowałby zapewne słowem trøllabøli – dosłownie „gniazdo trolla”.
Wąsy i ośmiornica
Trolle skryły się także w farerskim świecie flory i fauny. Mianem trollich wąsów określa się paproć – trøllakampur. Dziki arcydzięgiel zwie się trøllahvonn. Pająki kosarze noszą wspólną nazwę torvatrøll – porównując zapewne te stawonogi do trolli kryjących się w darni (torva).
Farerskim regionalizmem jest słowo seiðatrøll używane w odniesieniu do ośmiornic. Co ciekawe, czarniaki – kuzyni dorsza – noszą farerską nazwę seiður, zaś słowa seiðatrøll używa się w kierunku osób, które mają przynosić pecha przy połowie tych ryb.
Do kaczki czubatej również przyczepił się w języku farerskim powtarzany dziś człon – trøllont w dosłownym tłumaczeniu oznacza „trollą kaczkę”.
Czary-mary
Dzisiejszy bohater przewija się także w słowach związanych z magią. Trøllmaður oznaczało dawniej czarownika, dosłownie człowieka-trolla. Wiedźmy i czarownice zwano zaś kobietami-trollami (trøllkona). Związać z trollem (at trøllbinda) to rzucić na kogoś czar3.
Porywająco w kilku wersach utworu Trøllabundin ujęła to Eivør Pálsdóttir.
Owcze kołtuny
Farerski słownik wprost pęka w szwach od słów związanych z owcami – poczynając od ich umaszczenia, przez związane z wypasem czynności, na ich usposobieniu kończąc.
Jednym z takich słów jest flókatrøll – określenie owcy z łatami starej wełny. Człon flóka odnosi się do kępki wełny pozostającej po niezbyt dokładnym strzyżeniu. Takie określenie niechlujnego wyglądu przenieść można także na człowieka – flókatrøll oznacza bowiem również obdartusa4. Troll w owczej skórze?
Silny i niesforny
Obok mało przychylnych cech przypisywanych trollom (takich jak niechlujstwo czy bałaganiarstwo), wokabularz wymienia słowo trøllsterkur określające kogoś niezwykle silnego, niczym troll.
Słowo trølltoppa używano w odniesieniu do niesfornych dziewcząt, nawiązując członem toppa do wzburzonych fal na morzu.
Popularna w Stanach zabawka jack-in-the-box (zamknięta w pudełku kukiełka wyskakująca po jego otwarciu) zwie się na Wyspach Owczych kassatrøll (pudełkowy troll) lub trøll í dós (troll w pudełku).
Ku przestrodze
Uwierzcie mi, nie chcielibyście w czasie wędrówki po farerskiej plaży spotkać Przybrzeżnego Trolla. Wielki jak dom fjørutrøll pokryty jest wodorostami, w które wplątane są kamienie. Każdy jego krok wprawia ziemię w drgania, a powstały hałas przypomina odgłos kamieni młyńskich. W dawnych czasach miał on niepokoić mieszkańców osady Hattarvík, póki jeden z Farerów nie zdobył się na odwagę, przepędzając nieproszonego gościa.
A może fjørutrøll miał być po prostu przestrogą dla zbyt ciekawskie dzieci i niektórych dorosłych? Skutecznie zniechęcać do wybierania się w wysokie góry, na plaże przy wysokiej fali czy na skraj klifów.
Współcześnie zdobi on jeden z wydanych w roku 2012 farerskich znaczków pocztowych.
- Wyszukiwarka toponimów dostępna na kortal.fo zwraca blisko dwadzieścia miejsc związanych z trollami ↩︎
- Za https://www.faroeislands.dk/pages/NolsoyIndex.htm ↩︎
- Rzucanie, praktykowanie czarów określa także czasownik at galdra ↩︎
- To także tytuł opublikowanej w 1948 roku powieści autorstwa Heðina Brú ↩︎
O osiemnastu wyspach zagubionych wśród północnych mórz. Subiektywnie. Czasem nawet bardzo.
