Maciej Brencz Nierzadko spowita mgłą droga krajowa nr 50 to obecnie dość rzadko używana trasa. W roku 2025 najczęściej spotkamy na niej turystów spragnionych świetnych widoków na jej trasie i intrygujących odnóg. Jednak w roku 1966 otwarcie Oyggjarvegurin odmieniło życie mieszkańców stolicy Wysp Owczych.
Zanim wybierzemy się w fotograficzną podróż po Drodze Wyspy (jak należało by przetłumaczyć nazwę Oyggjarvegurin1), warto poznać nie tylko historię „pięćdziesiątki”, ale szerzej dzieje farerskich dróg.
Patrząc na współczesną farerską mapę drogową, uzupełnioną w ostatnich dniach czerwca o dwudziesty trzeci (!) tunel2, trudno doprawdy uwierzyć, że pierwszą asfaltową międzymiastową drogę na Wyspach Owczych otwarto dopiero w roku 1964. Co ciekawe, już rok wcześniej oddano do użytku Hvalbiartunnilin – pierwszy na archipelagu tunel.
Oczywiście farerskie miasta, miasteczka i osady łączono już wcześniej. Pierwszym takim, wykraczającym poza granice osady, traktem było Landavegurin. Otwarty w roku 1836 połączył Tórshavn z okolicznymi torfowiskami. Aby umieścić ten fakt w historycznej perspektywie, dodajmy, że w tym samym roku Hiszpania uznała niepodległość Meksyku.
Kroniki wspominają, że pod koniec XIX stulecia takich szerokich na pięć stóp traktów było na Wyspach już blisko sto kilometrów3.
Jednak na pierwszą drogę (jeszcze nie asfaltową) łączącą dwie farerskie osady przyszło poczekać do roku 1916, gdy poprzednik dawnej farerskiej „dwunastki” połączył na wyspie Sandoy miasteczka Skopun i Sandur. W tamtych czasach słyszano tam za pewne jedynie tętent koni, bowiem pierwsze auto na archipelagu – Ford model TT – pojawiło się dopiero w roku 1922.
Niektórzy jednak jako pierwszą farerską międzymiastową drogę wskazują połączenie w roku 1907 Tórshavn z sanatorium dla gruźlików zlokalizowanym w pobliskim Hoydalar pod Hoyvík.
Po uzyskaniu w roku 1948 autonomii farerskie władze zaczęły kreślić plany rozwoju infrastruktury. W połowie lat 50-tych podjęto decyzję o docelowym połączeniu wszystkich, nawet najmniejszych miast, mieścinek, osad i przysiółków siecią drogową. Cel ten udało się zrealizować w pełni dopiero w roku 2006 (!), gdy do odizolowanego do tej pory Gásadalur wydrążono tunel.
Tak oto farerskie, dynamicznie rozwijające się społeczeństwo weszło w drugą połowę XX stulecia. Żyjące w europejskiej stolicy, która nie miała drogowego połączenia z resztą kraju. Co prawda w roku 1950 wytyczono drogę z Tórshavn do pobliskiego Hvítanes, ale nadal połączenie z resztą archipelagu i wyspy Streymoy możliwe było jedynie drogą morską4.
W czasach, gdy reszta świata zdawała się kurczyć za sprawą pasażerskich odrzutowców, Farerzy zdani byli na podróż łódką bądź statkiem.
Rok 1966
Przełom nastąpił dokładnie 6 czerwca 1966 roku, gdy otwarto, biegnąca nad doliną Kollfjarðardalur i pod szczytem Sornfelli, liczącą 20 kilometrów drogę ochrzczoną mianem Oyggjarvegurin. Zimą narażoną na śnieżyce, a przez resztę roku nierzadko poprzecinaną mglistymi zasłonami.
Do roku 1969 udało się dzięki niej połączyć wszystkie miasta i miasteczka na wyspie Streymoy. Odtąd nie trzeba było pokonywać łodzią wzburzonych wód fiordów, aby dotrzeć do Kollafjørður czy Vestmanny.
Taka była farerska rzeczywistość jeszcze sześć dekad temu. A dziś? Wyspy archipelagu spinają cztery podmorskie tunele i sieć połączeń helikopterowych.
Rok 1992
5 listopada 1992 roku otwarto tunel Kollfjarðartunnilin, który znacznie ułatwił i przyspieszył dojazd do stolicy Wysp Owczych. Droga ta nie jest już może tak malownicza jak Oyggjarvegurin, ale jadąc codziennie do pracy liczą się bardziej przyziemne kwestie.
Oznaczoną kwiatem jaskra górską drogą warto się przejechać w celach krajoznawczych. Farer spieszący do urzędu w Tórshavn wybierze jednak tunel.
Oyðin Oyggjarvegur – wyścigi i „wczorajsi” kierowcy
Nagłówkiem o opuszczonej Oyggjarvegurin okrasił Høgni Mohr swój tekst, który ukazał się na łamach gazety „Sosialurin” w roku 2000. Według przytoczonych w nim statystyk w ciągu niespełna dekady ruch na niej zmalał o ponad 90%5. Policja zaostrzyła na niej jednak kontrole. Farerska „dziesiątka” bowiem stała się pozornie bezpiecznym skrótem dla imprezowiczów siadających kolejnego poranka za kółkiem.
Pojawiły się także pogłoski o nielegalnych wyścigach rozgrywanych na tej górskiej, lecz mimo wszystko dość szerokiej, drodze. Snadź, nie tylko tunele były używane na Wyspach Owczych przez domorosłych rajdowców.
Norðradalur
Oyggjarvegurin to współcześnie istotnie dość senna, ale dobrze utrzymana górska droga. W czasie pokonywania dwudziestu kilometrów asfaltu warto odbić kilka razy w bok. Pierwszym, od strony południowej, postojem na trasie może być Norðradalur.
Tę niewielką wioseczkę otaczają z trzech stron wysokie wzgórza. Garstka mieszkańców (oficjalnie zameldowanych jest tutaj dziesięć osób) z okien podziwiać może wspaniały widok na pobliskie Koltur.
Mjørkadalur
Ruszając dalej na północ górską drogą, dotrzemy po chwili do malowniczo położonych, krytych darnią baraków. Niech jednak nie zwiedzie was ta sielanka – to nie pensjonat, a farerski areszt. Może on pomieścić do tuzina osób, które postanowiły nieco porozrabiać na Owczych. Tych z cięższymi wyrokami odsyła się na kontynent do Danii.
Wspinaczka na Sornfelli
Kontynuując naszą podróż, dotrzemy do podnóża szczytu Sornfelli. Niemal na sam wierzchołek prowadzi wąska asfaltowa nitka. Nitki tej nie wskazuje jednak żaden drogowskaz, najlepiej więc po opuszczeniu Mjørkadalur, skręcić w kolejną drogę w lewo (stosowny znak ostrzegawczy uprzedzi nas o drodze podporządkowanej).
Ulokowany pod samym szczytem rozległy parking to najwyższy drogowy punkt na mapie Wysp Owczych i spuścizna czasów Zimnej Wojny. W roku 1963 na szczycie Sornfelli uruchomiono dwa potężne NATO-wskie radary systemu Distant Early Warning Line, mającego ostrzegać o ataku lotniczym ze strony państw Układu Warszawskiego, oraz węzeł komunikacji radiowej North Atlantic Radio System między Anglią a Islandią. W mijanych przed chwilą barakach w Mjørkadalur zakwaterowano amerykańskich pracowników cywilnych opiekujących się systemem NARS oraz duńskich żołnierzy z obsługi radarów. Powstała wtedy także wąska droga wiodąca na szczyt, a dostęp do niego został mocno ograniczony.
Asfaltownia pośród pustkowia
Przy końcowym odcinku Oyggjarvegurin natrafimy na należący do Landsverk zakład „Asfaltvirki og grótbrot”. Kamieniołom i asfaltownia to dość zaskakujący element farerskiego krajobrazu, tym bardziej, że podobny zakład znajduje się w pobliskim Sundzie.
Ku Leynar i Sátan
Farerską „pięćdziesiątkę” po jej północnej stronie wieńczy seria ostrych, prowadzących w dół wiraży. Przy pierwszym z nich znajduje się początek szlaku wiodącego przełęczą ku Leynar. Po drodze czeka nas przeprawa przez wartki strumyk i marsz u podnóża szczytu Sátan. Wbrew pozorom jego nazwa nie nawiązuje do szatana – farerski wyraz sátan oznacza bowiem raczej przyziemny stóg siana.
Przy stacji Effo w Kollafjarðadalur dobiega końca malownicza, ale i nieco historyczna podróż drogą Oyggjarvegurin. Te przebyte właśnie dwadzieścia kilometrów połączyło w latach 60-tych Tórshavn z resztą świata.
- Oyggjarvegurin pozwoliła pod koniec lat 60-tych spiąć w końcu wszystkie ważniejsze miasta i miasteczka na Streymoy – największej wyspie archipelagu. Stąd określenie Droga Wyspy – nawiązanie do jej roli swoistego drogowego kręgosłupa Streymoy. ↩︎
- W kolejce czeka zaś dwudziesty czwarty tunel na Wyspach Owczych – mierzący 1705 metrów Húsareynstunnulin. ↩︎
- Większość dat pochodzi z kalendarium farerskiego zarządcy dróg Landsverk. ↩︎
- Za „Tórshavnar býaratlas” ↩︎
- Z 2562 pojazdów dziennie do zaledwie 201. W tym samym czasie z tunelu Kollfjarðartunnilin korzystało 3208 pojazdów dziennie. ↩︎
O osiemnastu wyspach zagubionych wśród północnych mórz. Subiektywnie. Czasem nawet bardzo.
