Farerskie kadry

Blog o Wyspach Owczych

Kategoria: Muzyka (Page 3 of 4)

Orka znaczy moc

Dwanaście pustych plastikowych butelek, kilka metrów gumowego węża, sprężarka, miotła, dwie stare beczki po oleju, zardzewiała felga, betoniarka, wciągarka linowa i pasek metalu.. Nie, to nie spis rzeczy znalezionych na zapleczu zamkniętej przetwórni ryb, ale instrumentarium farerskiej kapeli. Nazywają się Orka1, a swoją muzyczną podróż zaczęli pod koniec 2005 roku na farmie w Innan Glyvur.

Muzycy Orki w trakcie nagrywania swojego debiutanckiego albumu na beczkach po oleju, miotle, pustych butelkach i starej rurze. Artystyczne podejście do idei recyklingu.

Pięciu chłopa – Jens L. Thomsen, Jógvan Andreas á Brúnni, Magni Højgaard, Bogi á Lakjuni oraz Kári Sverisson – zapewne z nudów zaczęło na Eysturoy pukać w to, co nawinęło się pod ich kreatywne łapki na starej farmie należącej do ojca Jensa. W pewnym momencie stwierdzili, że może z tego powstać coś do zniesienia. Ba, z ich „naparzania na byle czym” powstał krążek Livandi Oyða (Żywe pustkowie) w trzy dni nagrany w stodole na farmie, która wyzwoliła w Farerczykach z Orki pokłady kreatywnej muzycznej magii wspartej żyłką majsterkowania. W skleceniu niezwykle pomysłowego instrumentarium pomogła rodzina i przyjaciele. Tak oto świat poznał farersko-muzyczną kontynuację dzieła Adama Słodowego.

Orka bez wokalisty, który widocznie zmęczył się już siedzeniem na paczce gazet i schował w betoniarce

Twórczość Oszki może nie nadaje się do słuchania całymi godzinami, ale jest w niej coś czego próżno szukać na płytach tłoczonych wg wytycznych płynących z gwarnych biur marketingowców z wytwórni muzycznych – autentyczność i niesłychana frajda z tego co robią.

W utworze Kapersber Orka wykorzystała sprzęt monitorujący pracę serca, starą czaszę anteny satelitarnej i stalową szafkę. I sygnał ambulansu, który akurat przejechał obok starego magazynu soli w stołecznym Tórshavn, w którym nagrywano album.

Orka od kulis – gumowe rurki, które – zasilane sprężarką – dmuchają w baterię dwunastu pustych plastikowych butelek

Wielka szkoda, że w koncertach Orki nie uczestniczy krowa, która „zza kadru” ryknęła w rytm utworu Volmar.. Ani szpaki mieszkające w szopie studiu nagrań, których śpiew stanowi tło całego debiutanckiego albumu. Ani pewien dziarski rolnik, który w trakcie nagrania nieopatrznie otworzył drzwi stodoły, co rzecz jasna wyłapały mikrofony i trafiło na debiutancką płytę. Można było za to podziwiać chociażby wirtuozerską grę na szlifierce kątowej.

Jeden z bardziej oryginalnych muzycznych wynalazków wygrzebanych na starej farmie przez Orkę – zdalnie sterowana wciągarka linowa jako instrument klawiszowy

Obecnie Orka to duet złożony z Francine Perry oraz Jensa L. Thomsena tworzący w Londynie muzykę elektroniczną. Duch eksperymentatorski na szczęście nie uleciał, a ich twórczości nadal nie da się zamknąć w sztywnych gatunkowych ramach.

1 – orka (czyt. oszka) to po farersku siła, moc. Słowo to używane jest także jako czasownik oznaczający „być w stanie”, „móc coś zrobić”. Nazwa kapeli wydaje się więc być całkiem trafiona.

Wykorzystano kadry z filmu dokumentalnego o zespole autorstwa Sjúrðura Justinussena.

Sneppan

Zanim Czarna Śmierć zebrała w połowie XIV wieku swoje śmiertelne żniwo, osada Hamrabyrgi, jedna z największych na Suðuroy, tętniła życiem. Posiadała nawet własny kościół i cmentarz, a jej historia sięgała czasów pierwszego osadnictwa na Wyspach. Prawdopodobnie pod koniec VII wieku na okolicznej wysepce Baglhólmur osiedlili się pierwsi irlandzcy mnisi. Jej nazwa pochodzić ma od staroirlandzkiego słowa bachall oznaczającego pastorał lub pielgrzymkę.

Wszystko jednak zmienić miało pojawienie się niepozornych pałeczek dżumy przytroczonych na statkach z kontynentalnej Europy.

Czytaj dalej

Røtur Og Trø

The trees, that bear no fruit
The children, that never look,
Have not seen
Roots and trees
Don’t understand this.

Farerski wierszyk (za stacjaislandia.pl)

Bøur

Me er eit gamalt tre
Med nysprungne knoppar
(…)
Djupt i jord
Gjev rot deg retning
Når stormar fer

We are an ancient tree
With fresh blossoms
(…)
Deep in the earth
Roots give you direction
When storms rage

Wardruna – Odal (Runaljod – Ragnarok)

* – Røtur Og Trø – Korzenie i Drzewa, tytuł albumu farerskiej formacji Tjant

319c. Kirkjubømúrurin

Warto przemierzyć szlak z Tórshavn do Kirkjubøur. Nie tylko po to, aby minąć po drodze liczący ponad 120 lat kamienny fotel przewodniczącego zebrań mieszkańców i nacieszyć się widokiem na Hestur i Koltur.

Po lewej wyspa Hestur (jej nazwa przetłumaczona z farerskiego to koń). Na horyzoncie Koltur (źrebię). Widok ze szlaku wiodącego do Kirkjubøur. 

Prawdziwą perełką i miejscem, w którym można poczuć wielowiekową historię jest Kirkjubømúrurin*. Dla miejscowych po prostu Múrurin – Ściany.

Katedrę św. Magnusa zaczęto wznosić ok. roku 1300 za czasów biskupa Erlendura (1269-1308). Po przybyciu na Wyspy Owcze reformacji (rok 1538) świątynia przestała pełnić funkcję biskupiej rezydencji (rok 1557). Prawdopodobnie nigdy nieukończona świątynia (powstała jedynie nawa główna i zakrystia) po dziś dzień zachowała swój kształt sprzed siedmiu stuleci. Pozbawiona dachu, okien i drzwi przez cały ten czas była wystawiona na działanie niszczących sił Matki Natury (wiatru, deszczu, mrozu), które nie służyły zaprawie łączącej kamienie.

Istnieją dwie hipotezy dotyczące przyczyn wstrzymania budowy. Jedna z nich sugeruje krwawe powstanie, które wybuchło z powodu zbyt wysokich podatków nałożonych przez biskupa, który przeszacował możliwości małej farerskiej nacji przy snuciu planów o wzniesieniu katedry. Kolejna zaś wiąże zatrzymanie prac budowlanych z Czarną Śmiercią, która dotarła na Wyspy Owcze w połowie pierwszej dekady XIV wieku.

Kamienna budowla o wymiarach 27 na 11 metrów stanowi jedyny gotycki zabytek na Farojach. Ambitne plany (może nawet zbyt ambitne) biskupa Erlendura budzą podziw. Podobnie jak kunszt budowniczych nigdy niedokończonej świątyni dzielnie stawiającej czoła wymagającej farerskiej pogodzie. Jedna z takich prób – lawina, która zeszła na świątynię w roku 1772 – zniszczyła zadaszenie zakrystii oraz klatkę schodową (przypuszczalnie prowadzącą do wieży), z której obecnie zachowały się ledwie dwa stopnie.

Płaskorzeźba na zewnętrznej stronie wschodniej ściany katedry przedstawiająca ukrzyżowanego Chrystusa oraz Matkę Boską i Marię Magdalenę po bokach.
Łacińska inskrypcja zacierana przez kolejne wieki przez farerską pogodę przypomina o patronach świątyni: świętych Magnusie i Þorlákurze (patronie Islandii).

Bardzo długo sądzono, że za powyższą płaskorzeźbą znajdują się relikwie świętych należące niegdyś do katedry. Taką informację przekazywały bowiem znajdujące się na niej łacińskie inskrypcje. Opowieść tę traktowano raczej jako mit, aż do roku 1905, kiedy odsłonięto płytę i odnaleziono za nią szczątki siedmiu świętych, z których cztery rozpoznano. Miały to być: kości świętego Magnusa, świętego Þorlákura, kawałek materiału z sukni Najświętszej Panienki oraz skrawek drewna z krzyża, na którym miał umrzeć Chrystus.

Jeden z sześciu zachowanych (z pierwotnych dwunastu) krzyży maltańskich umieszczonych na  ścianach wewnątrz świątyni.

Pozostałości konstrukcji sklepienia. Historycy nadal spierają się czy katedra św. Magnusa kiedykolwiek posiadała dach.

Grube na ponad 1,5 metra mury chronione są od kilku lat specjalną metalową osłoną, która ma pomóc w ich osuszeniu i zachowaniu ruin katedry dla kolejnych pokoleń. 

Pogarszający się stan murów katedry skłonił farerskiego ministra kultury do powołania w roku 2001 specjalnej komisji, która miała opracować projekt ochrony ruin przed dalszą dewastacją przez siły natury.

Instalację specjalnej metalowej osłony chroniącej mury przed wiatrem i deszczem poprzedziło w roku 2009 cyfrowe skanowanie jego struktury oraz burzliwa narodowa dyskusja. Mimo obecności czarnej „puszki” (która nie wiadomo jak długo potrwa) warto zobaczyć Kirkjubømúrurin, aby na własne oczy poczuć jego skalę.

Do wzniesienia mierzących 9 metrów murów świątyni użyto lokalnego kamienia, na którego niedobór nie sposób narzekać na Wyspach Owczych.

To co czyni ruiny katedry św. Magnusa wyjątkowymi (i sprawiło, że trafiły one na moją listę wyjątkowych farerskich miejsc) to klimat tego miejsca. Stojąc wewnątrz liczących 700 lat murów wystarczy zamknąć oczy, aby spróbować poczuć ducha Múrurinu. Bez obawy, że za chwilę z zadumy wyrwie nas błysk fleszy i gwar kolejnych wycieczek spieszących do sklepu z pamiątkami, aby następnie ruszyć do kolejnego punktu napiętego programu. I to ta pewność w krainie niepewności sprawia, że na Wyspy Owcze wielu wybiera się po raz pierwszy, a następnie myśli już o rychłym do nich powrocie.

Klatkę nr 99 na Farerskich kadrach kończę dodatkiem muzycznym – teledyskiem do kawałka z premierowej płyty Týra nakręconym w historycznych miejscach w Kirkjubøur: wśród ruin Kirkjubømúrurin (jeszcze bez czarnego metalowego przykrycia) i we wnętrzu Kirkjubøargarður.

Gone is the summer
What will keep us warm in the winter
Tales of those who died, sword in hand in times gone by
Hail to the hammer, Hail to the hammer

Týr – Hail to the Hammer, How Far to Asgaard (2002)

* Kirkjubømúrurin – po farersku oznacza to dosłownie Ściany (múrurin) w kościelnej (kirkja) farmie (bøur), a czyta się następująco: czyszczubemururyn. Literę k poprzedzoną samogłoską i oraz zbitkę kj wymawia się jako cz, zaś litera r przed zbitką kj przechodzi w sz.

Wspaniała niewspółczesność

Allt, sem þjóðin átti og naut
Allt, sem hana dreymur
Allt, sem hún þráði og aldrei hlaut
Alþýðustakan geymir

All that the nation had and enjoyed
All that it dreams of
All that it longed for and never had
Is kept in folklore

Wszystko co naród posiadał i czym się cieszył,
Wszystko o czym śni,
Wszystko czego pragnął, ale nigdy nie osiągnął,
Wszystko to zapisane jest w tradycji.

Fragment utworu Nation Týra (cytat z wiersza Steingrímura Baldvinssona í Nesiego) z albumu Valkyrja (2013) dedykowanego Islandczykom oraz pamięci Ingólfura Júlíussona z zespołu Q4U

Piękne podziękowanie złożone w kilku słowach dla sąsiadów z Północy wyznających podobne wartości i żyjących w podobnym, niespiesznym tempie. Po swojemu, trochę obok…

P.S. Dziś Islandczycy świętują Dzień Niepodległości (Lýðveldisdagurinn), zwany także Sautjándinn (siedemnastym) a na pokładach samolotów Icelandair pasażerowie raczeni są lodami na patyku. Tego właśnie dnia w 1944 roku w dolinie Þingvellir (miejscu, gdzie niegdyś zbierał się islandzki parlament Alþing) proklamowano Republikę Islandii.

Pomnik Jóna Sigurðssona stojący od 1910 roku na Austurvöllur przed budynkiem islandzkiego parlamentu

Wybór daty nie był przypadkowy – 17 czerwca to dzień urodzin Jóna Sigurðssona (1811-79) wielkiego patrioty islandzkiego, Ojca Niepodległość wyspy wulkanów, lodowców, gejzerów (nawet takich z zaworem), kwadratowych burgerów, lodów z żytnim chlebem, pól golfowych, muzeum penisa, rajdów samochodowych z jedną ekipą w klasie 2WDlopapeysy, litery ð, która ma głos, której reprezentacja psuje humor Christianowi Ronaldo, parków dla elfów, maskonurów, fermentowanego rekina, importowanego Prins Pólo w sklepiku w Ólafsvíku, … (mógłbym tak wymieniać do jutra)

Page 3 of 4

Tekst i zdjęcia: Maciej Brencz & Materiały udostępnione na licencji CC BY-SA 4.0


Napędzane przez WordPress & Szablon autorstwa Andersa Noréna