Dość powtarzalne – to chyba trafne określenie nazw większości farerskich osad. Te najpowszechniejsze, z końcówkami –nes, –vík czy –fjørður nawiązują do ich położenia na mapie Wysp Owczych. Jest jednak w tym przyznajmy nudnym towarzystwie półwyspów, zatok i fiordów kilka intrygujących i nieco tajemniczych wyjątków. Dziś wybierzemy się w etymologiczną wyprawę do jednego z nich, na zachodnie wybrzeże wyspy Suðuroy, do osady Fámjin.
Hundabrævið
Z drugiej połowy XIV wieku pochodzi dokument zwanym Hundabrævið. Psi list to przede wszystkim zbiór zasad dla właścicieli psów pasterskich na Wyspach Owczych. Ale także dokument, w którym po raz pierwszy z nazwy wymienia się sporą część najstarszych farerskich wiosek i osad. Między innymi Selatrað, Múli czy naszego dzisiejszego bohatera – Fámjin.
List nie opisuje niestety etymologii niezbyt farersko brzmiącej nazwy Fámjin. Pomocy w rozwikłaniu lingwistycznej zagadki poszukamy w lokalnych legendach oraz w pracach XIX-wiecznego badacza języka farerskiego.
Zatoka wśród wzgórz
Chcąc nakreślić szybki historyczny rys osady, warto wspomnieć, że prawdopodobnie założyli ją Farerzy, którzy przenieśli się tutaj z osady Hov.
Z trzech stron otoczony wzgórzami Fámjin to jedyna znajdująca się na zachodnim wybrzeżu Suðuroy osada. Do jej położenia nawiązuje dawna jej nazwa. Tradycyjnie uważa się bowiem, że wcześniej Fámjin zwało się Vesturvík – zachodnia zatoka.
Nawet dziś dotarcie do mieściny wymaga pokonania meandrującej między wzgórzami drogi nr 32 biegnącej z Ørðavík. Ten pasek asfaltu to najbardziej wietrzny odcinek na farerskiej mapie drogowej. Nic więc dziwnego, że w połowie 2024 roku otwarty zostanie mierzący 1200 metrów Fámjinstunnilin.
Fámjin, czyli piana
Skoro słownik języka farerskiego nie służy pomocą, to może warto sięgnąć do innego wokabularza. Lingwiści snują przypuszczenia, że sięgająca XIV wieku nazwa osady Fámjin pochodzi od staroangielskiego przymiotnika fámig – spienione. Miałby się on odnosić się do morskiej piany, którą niekiedy – w czasie przypływów – pokrywa się niewielka zatoka, nad którą położona jest osada.
Fámjin, czyli pofałdowany teren
Inną etymologię proponuje Jákup Jakobsen, XIX wieczny farerski lingwista i badacz wymierającego wówczas języka norn. Ten uznany kolekcjoner farerskich podań i legend badał również genezę farerskich toponimów. Jako pierwszy wskazał celtyckie pochodzenie niektórych z nich.
W przypadku Fámjin Jakobsen wskazuje na nazewnicze podobieństwo z innymi toponimami takimi jak Fámara, Fámarasund czy Fámarastakkur. Odnaleźć je można na mapie na południe od naszej dzisiejszej bohaterki, na zachód od miasteczka Vágur.
W interpretacji Jakobsena człon fám odnosi się do rzeki, zaś jin ma być zniekształconym przez fleksję słowem vegr (wskazującym na kierunek, drogę). W dawnych czasach ktoś mógł więc – argumentował lingwista – podróżować w kierunku rzeki Fám – Fámar-vegin. Fonetycznie foamar-wejin skróciło się przez kolejne lata do foamjin.
Fámjin, czyli głód
Kolejnym etymologicznym i na poły folklorystycznym kandydatem jest głód. Mieli go doświadczyć dwaj Francuzi, którzy – jeśli wierzyć legendzie – jako rozbitkowie dotarli na farerski brzeg, w pobliżu Fámjin. Francuskie le famine (głód) to zatem kolejna próba wyjaśnienia nazwy osady.
Fámjin, czyli dziewczęta wracajcie!
Farerska legenda z XVI wieku podaje, że pewnego dnia dwaj rybacy z osady Hov wybrali się na połów u brzegów współczesnego Fámjin. Czekał tam także na pomyślne wiatry francuski żaglowiec. Farerzy, chcąc pochwalić się okazałym dorszem ze swojego połowu, zaprosili do swej łódki dwie przebywające na pokładzie żaglowca Francuzki. Ten oryginalny podryw „na dorsza” okazał się skuteczny. Rybacy, wraz ze skuszonymi na rybę dziewczętami, szybko odpłynęli ku brzegowi. Ku rozpaczy francuskiej załogi, której pozostało jedynie trwożnie wołać Femme mien (ma dziewczyno), czym nieświadomie nadali nazwę przyszłej osadzie.
Dwóch rybaków-porywaczy wkrótce osiedliło się wraz ze swoimi francuskimi żonami w miejscu, które nazwali Fámjin. Niekiedy usłyszeć można, że mieszkańcy osady posiadają w swym żyłach domieszkę francuskiej krwi.