W podróż po farerskich miastach, osadach i przysiółkach wybierzemy się tym razem w nietypowym składzie. Naszymi towarzyszami będą bowiem – z pozoru tylko banalne – tabliczki z nazwami ulic.

A nie jest ich mało. Dostępna na kortal.fo farerska mapa zawiera ich blisko dwa tysiące1! Wśród nich:

Na Wyspach Owczych nie mogło rzecz jasna zabraknąć ulicy Owczej2.

Gongin

Jednak przyczynkiem do napisania dzisiejszej notki stała się zielona, niepozorna tabliczka napotkana podczas spaceru po Klaksvík. I uwieczniona w poniższym kadrze.

Kolumbijskie klimaty

Ulica Polna vel Wiejska (Bøgøta) w Klaksvík (zapisana używaną na północy archipelagu literą „ö” miast „ø”)

Niech nie zwiodą nas pozory. Nazwa tej „klakswujckiej” ulicy nie nawiązuje bynajmniej do stolicy Kolumbii. Sprawa nie jest bowiem wielkomiejska – wręcz przeciwnie.

Końcówka -gøta to po farersku ulica. Zaś przedrostek bø pochodzi od słowa bøur, oznaczającego pole, a dawniej używane także w odniesieniu do wsi lub osady3. Tak oto zostajemy sprowadzeni z dalekiej Ameryki Południowej na pole. Nazwę Bøgøta przełożyć należałoby na ulica Polna, ewentualnie – Wiejska.

Baczne oko Farerofila wypatrzy na powyższej tabliczce językowy smaczek. Na północy archipelagu „poprawną” literę ø, zamiast przekreślać, okraszają parą kropek.

Przebieg współczesnej ulicy Bøgøta (Polna) na tle historycznej mapy osady Sumba (rok 1900).

Stolica Północy nie jest jedynym miejscem, w którym znaleźć możemy ulicę Polną. Wypatrujcie jej także podczas wędrówek po Húsavík, Kollafjørður, Lambie, Mykines, Strendur, Sumbie, Sørvágur, Tórshavn, Vestmannie i Vágur. Ba, w Fuglafjørður i na Svínoy znajdziecie Drogę Polną (Bøvegur).

Księga adresowa

W swoim świetnym poście w serwisie wyspy-owcze.pl Kinga nakreśliła reguły stojące za nazwami farerskich dróg, ulic i uliczek. Ponad sześćset z nich kończy się członem vegur (droga); z Landsvegur (dosł. drogą krajową) na czele, łączącą wyspy Streymoy, Eysturoy i Borðoy. Członem gøta (ulica, ścieżka) kończy się blisko co czwarta.

Uliczka Kopczykowa (Varðagøta) w Tórshavn, nawiązująca do kopczyków znaczących dawne szlaki między osadami

Zaintrygowany kolumbijską Bogotą ulicą Bøgøta postanowiłem przygotować zestawienie dziesięciu najczęstszych farerskich nazw ulic4. Posiłkując się słownikiem i farerską literaturą, pokusiłem się dodatkowo o ich przetłumaczenie.

W końcu to od toponimów rozpoczęła się moja przygoda z językiem farerskim.

Bygdir í Føroyum, czyli statystycznie i lingwistycznie o farerskich osadach

Stawkę otwiera pojawiająca się na farerskich mapach piętnaście razy Bakkavegur. Jej nazwa pochodzi od rzeczownika bakki – brzeg. I też w jego pobliżu biegnie na Wyspach Owczych ulica Przybrzeżna.

Z miejscem drugim – Gerðisvegur miałem nieco większy problem. Słowo gerði używa się bowiem w odniesieniu do odgrodzonej ziemi leżącej poza terenami uprawnymi5. Ulica Poletkowa? Ewentualnie Zagrodnicza?

Uliczka „W Górę Ku Lesie” (Niðan Viðarlund), Kunoy

Ulica Kościelna. Do licznych farerskich kościołów prowadzić powinna jakaś droga; ot, choćby tuzin Kirkjuvegur i ósemka Kirkjugøta.

Omińmy wspomnianą już wcześniej ulicę Polną i skręćmy w Geilin. Słowo, które dawniej odnosiło się do wąskich ścieżek, którymi prowadzono bydło, oznacza dziś alejkę, pas ruchu.

Idąc dalej szlakiem naszego zestawienia, trafiamy na miejsce szóste – a dokładniej nad morski brzeg. Blisko niego prowadzi dziewiątka ulic Fjøruvegur. W odróżnieniu od wspomnianego wcześniej słowa bakki, rzeczownik fjøra odnosi się do łagodnego, mniej stromego brzegu.

Fjørutrøll

Nazwę Traðarvegur przełożyć należałoby za pewne na ulicę Działkową. Słowo trøð określa bowiem ogrodzoną działkę gruntu, na którym prowadzi się uprawę6. Dawniej zaś odnosiło się do miejsca, gdzie przez krótki czas trzymano krowy, konie czy owce7.

Uliczka „Na Polu” (á Bø) w osadzie Kaldbak

Przez wieki farerskie osady składały się z gospodarstw rolnych. Ślad po dawnych czasach zachował się między innymi w ulicach Garðavegur. Farerskie słowo garður nie ułatwia niestety translatorskich prób. Użyty tutaj w liczbie mnogiej rzeczownik ma bowiem wiele znaczeń. Mur, płot, obejście, wiejski dom, gospodarstwo rolne, majątek, siedziba, miejsce, sąsiedztwo. Słownik – z pewnością dla ułatwienia – wspomina także o ptasim kluczu i podmuchu wiatru. Ulica Gospodarska chyba najlepiej oddaje tutaj istotę rzeczy.

Skúlateigur – Szkolna Łąka w Sandavágur

Dziesiątkę najpowszechniejszych nazw farerskich ulic zamyka Szkolna – Skúlavegur.

Na planach farerskich wiosek, osad i miasteczek znaleźć można też osamotnione, intrygujące nazewnicze smaczki. Mokradło Gęsi w Leirvík. Przy strumieniu trolli w Klaksvík. Skalną półkę Irlandczyka8 w Tórshavn. Piękny Strumyk w Fuglafjørður. Na świńskim grzbiecie i Pod Wąwozem Wrony w Tórshavn. Gamlarætt – Starą Owczarnię, z której do niedawna odpływały promy na Sandoy.

Przetłumaczenie nazwy uliczki Gróvargøta w osadzie Syðrugøta pozostawiam dociekliwym czytelnikom.

Niejedna, kryjąca się za tymi nazwami historia pozostaje jeszcze do odkrycia.

  1. Tyle par ulica-miasteczko zwraca serwis, którym posiłkuje się kortal.fo. A tu ich pełna lista. ↩︎
  2. Seyðagøta to przede wszystkim farerskie określenie na ścieżkę wydeptaną przez owce. Ulicę Owczą znajdziecie na północnych opłotkach Eiði. ↩︎
  3. Her man bøur hava ta gomlu merkingina bygd el. búseting (garður) – Eivind Weyhe, “Vatnanøvn í stavrað”, str. 88. Obecnie w odniesieniu do wiosek Farerzy używają słowa bygd. ↩︎
  4. Z pomocą przyszedł szybko sklecony skrypt ↩︎
  5. Lindsay Macgregor, The Norse settlement of Shetland and Faroe, c.800-c.1500: a comparative study, str. 479 ↩︎
  6. Steingrim Abrahamsen, „Staðarnøvn í Mykinesi”, str. 82 ↩︎
  7. Za definicją w słowniku sprotin.fo ↩︎
  8. O farerskiej wieloznaczności słowa Irlandczyk ↩︎